Onlangs verscheen het boek ‘Grutto’ van Astrid Kant en Otto Plantema. Een rijk boek waarin veel kennis over de nationale vogel van Nederland is verwerkt. Over hun trekroutes en hoe ze broeden bijvoorbeeld. Een prachtige introductie op een soort die te lijden heeft van hoe wij in Nederland omgaan met het platteland – zeer efficiënt, maar met minimale ruimte voor natuur en vogels. Het boek laat ook de ‘andere’ grutto’s zien die op de wereld leven, de familie van onze ‘koning van de weide’.

Grutto’s van de wereld

Niet elke grutto is zoals onze nationale vogel. Op de wereld komen vier verschillende soorten grutto’s voor; de gewone grutto, die bij ons broedt met diverse ondersoorten. Daarnaast zijn er de rosse grutto, de rode grutto en de marmergrutto. ‘Onze’ grutto is in het broedkleed oranjebruin gekleurd en in de vlucht valt de zwarte eindband van de staart op.

IJslandse grutto

Een van de ondersoorten van de gewone grutto is de IJslandse grutto (Limosa limosa islandica). De naam zegt het al; deze ondersoort broedt traditioneel in IJsland. De populatie zit duidelijk in de lift, omdat 90% van het landbouwgebied in IJsland uit hooiland bestaat.

Tijdens de voorjaarstrek worden IJslanders ook in Nederland gezien. Ze zijn duidelijk herkenbaar aan de vollere oranje/steenrode kleur van kop, nek en borst. Verder is de ondersoort kleiner, heeft een rondere kop , kortere snavel en kortere poten dan de bij ons broedende grutto.

Rosse grutto

De rosse grutto lijkt op de gewone grutto, maar heeft kortere poten en een iets opgewipte snavel. In de vlucht is de gebandeerde staart goed te zien. Hij mist de zwarte eindband, zoals de grutto die heeft. In broedkleed kleuren mannetjes dieprood.

De rosse grutto is een trekvogel pur sang. Van een gezenderde rosse grutto is bekend dat hij in 2020 overwinterde in Nieuw-Zeeland, een tussenstop maakte in Zuid-Korea, broedde in Alaska en in het najaar terugvloog naar Nieuw-Zeeland. Op de foto rosse grutto’s samen met grote kanoeten in Australië.

De rosse grutto’s die in Lapland en Noord-Rusland broeden, passeren tijdens de voorjaars- en najaarstrek Nederland en we kunnen ze dan zowel zien in de Zeeuwse Delta als op op de Wadden. Sommige vogels dragen dan nog het dieprode broedkleed, terwijl andere in overgangskleed zijn of al het vale winterkleed hebben.

Rosse grutto’s overwinteren onder andere op de Banc d’Arguin in Mauritanië. Ze ontmoeten daar onze overwinterende grutto’s en verkeren op de foto in gezelschap van regenwulpen.

Rode grutto

De rode grutto heeft lange blauwgrijze poten en een lange opgewipte snavel. De bovendelen zijn bruin gevlekt, met kastanjebruine onderdelen en witte buik. De rode grutto broedt in drie kerngebieden: Hudson Baai en MacKenzie-delta in Canada en in westelijk Alaska. Hij broedt daar nabij de boomgrens op de natte toendra en in moerassen.

De marmergrutto is de grootste van de vier. Hij is kaneelbruin van kleur met een gevlekte rug. Deze soort broedt in Noord-Amerika op prairies en toendra’s in de buurt van moerassen en meren. Hun aantallen nemen de laatste jaren af door de oprukkende intensieve landbouw. Een bekend probleem!

Grutto’s met kleurringen

Vanaf 2004 brengen onderzoekers van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) superlichte plastic kleurringen aan bij grutto’s in Nederland. De gekleurringde vogels zijn in het vrije veld op grote afstand individueel herkenbaar, elke kleurencombinatie van ringetjes is uniek. Worden gekleurringde grutto’s waargenomen in hun broedgebied, tijdens de trek of in de winteringsgebieden, dan leert ons dat veel over hun gedrag. En ook over de geschiktheid van gebieden en veranderingen daarin.

De geringde vogel op de foto R5RYRL werd door Astrid Kant op 25 mei 2012 geringd in Kedichem. Vanaf 2014 werd de vogel vrijwel jaarlijks gezien in Portugal en in de winters van 2016-2017-2018 in Senegal.

Ga voor meer uitleg over het kleurringen van grutto’s naar www.astridkantweidevogels.nl/geringde-grutto-s.

Grutto’s onderweg

Dankzij dit ringonderzoek en het zenderonderzoek van de laatste jaren zijn we veel te weten gekomen over de trek van grutto’s. De bij ons broedende grutto’s trekken via de westelijke trekroute via Frankrijk, Spanje en Portugal naar West-Afrika. Daar overwinteren ze onder andere in Senegal, Mali en Guinee-Bissau. In Senegal zijn grote groepen grutto’s te vinden op de rijstvelden aldaar.

Migratie naar Oost-Afrika via Israël

Een deel van de Russische en West-Aziatische grutto’s vliegen over de Negev-woestijn in Israël. Ze landen bij Eilat om bij te tanken in de zoutpannen aldaar. De meeste vliegen verder zuidwaarts langs de Nijl naar Ethiopië en Kenia.

Eerste exemplaar

Veel is over grutto’s bekend en veel valt er nog te leren. Het boek ‘Grutto’ van Astrid Kant en Otto Plantema is niet alleen een weergave van de huidige stand van zaken. Het geeft ook de noodzaak tot bescherming weer. Op 8 oktober jl. overhandigden zij het eerste exemplaar aan gedeputeerde Douwe Hoogland van de provincie Fryslân.

Het boek ‘Grutto’ van Otto Plantema en Astrid Kant is in eigen beheer uitgegeven, 164 pagina’s, 250 prachtige foto’s, korte filmpjes, kaartjes en grafieken, ISBN 978 9464 069624, prijs € 27,50. Verkrijgbaar in de winkel van Vogelbescherming en via uw eigen boekhandel.